İsveç'in kibritleri



Eskiden KAV kibritleri vardı, kutularıyla oyun oynadık. Geçenlerde KAV kibritlerinin 2000 yılında Swedish Match tarafından satın alındığını öğrendim. Biraz araştırınca İsveç'in dünya kibrit pazarınında çok önemli bir yeri olduğunu gördüm. İsveç'in bu alandaki gücü ham maddeye kolay ulaşımından kaynaklanıyor. Topraklarının %60'ı orman. Ama rekabet avantajını sağladıkları ham madde ağaç değil, fosfor.

Fosfor ilk olarak 1675'te Almanya'da üretilmiş. Ama üretim süreci biraz sıkıntılıymış. Hennig Brand adlı bir Alman insan idrarından altın damıtmaya çalışırken ortaya ışıldamaya başlayan ve havaya maruz bırakıldığında çoğu zaman kendi kendine tutuşan bir madde ortaya çıkmış. Adam ciddi ciddi rengi benzediği için idrardan altın yapmaya çalışmış, bu da ayrı bir yazı konusu. Fosfor'un adı da Latince ışık saçan kökünden türemiş. Ama bu şekilde üretilen fosforun 30 gramının maliyeti yaklaşık 500 dolara mal oluyormuş. Yani ticari olarak kullanımı çok mümkün değilmiş.

İsveç'in avantajı 1750'de Karl Scheele adında İsveçli bir kimyacının insan idrarı olmadan bol bol fosfor üretmenin bir yolunu bulmasıyla başlamış. Ama kibritlerin ticari olarak üretilebilmesi için iki bilimadamının daha katkısı gerekiyordu. Bunların ilki 1834'te insan sağlığına zararlı olan ve kendi kendine ateş alabilen sarı fosforu, zararsız ve alev alması kontrol altına alınabilen kırmızı fosfora çeviren Gustaf Erik Pasch. Bu yeni buluş İsveç kibritlerine dünya çapında ün sağlamasına rağmen üretim süreci hala çok komplike ve maliyetliydi. Alexander Lagerman'da 1864'te üretim sürecindeki bu problemleri çözmek için bir makine tasarlardı ve toplu üretime geçildi.

Yani iki kimyager ve bir mühendis sayesinde İsveç yaklaşık 150 yıldır kibrit piyasasının en önemli oyuncusu.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Santral İstanbul - Enerji Müzesi

Resim
Silahtarağa Elektrik Santrali İstanbul'un ilk kent ölçekli termik enerji santrali. 1910 yılında açılan ihaleyi  Avusturya-Macaristan şirketi olan Ganz kazanır ve 1914'te santral faliyete geçer. Santralin kömür ihtiyacı başta Zongultan sağlanır. Fakat daha sonra Zonguldak’tan kömür taşıyan gemilerin Rus hücumbotları tarafından batırılması, ihtiyacın Ağaçlı bölgesindeki kömür havzasından karşılanmasına neden olmuş. 1916 yılında (ray aralığı 60 cm.den dar olan demiryolu) anlamına gelen Dekovil hattını inşa edilmiş. Silahtarağa’dan başlayan hat, Kağıthane, Kemerburgaz ve Göktürk’ten geçerek Ağaçlı ve Çiftalan’a uzanıyormuş. 1983'te ekonomik ömrünü tamamlayana kadar aralıksız elektrik üreten santral bundan sonra yaklaşık 20 yıl boş kalmış. 2004 yılında Silahtarağa Elektrik Santralinin Santralistanbul'a dönüşümü başlamış. Yazının konusu olan Enerji Müzesi ise santralin 1 ve 2 no'lu makine dairelerinin tesisin çalıştığı dönemdeki haliyle korunarak dönüştürülmesi sonucund
Devamı

Bir insanın koşarken ulaşabileceği en yüksek hız nedir?

Resim
Şu anda Dünya üzerinde yaşayan en hızlı insan Usain Bolt. Peki ne kadar hızlı koşabiliyor? Yaklaşık 43,8 kilometre/saat. Koşu hızımız, koşu sırasında zemini itmek için uygulayabildiğimiz güce ve bu gücü ne kadar hızlı uygulayabildiğimize bağlı. Örneğin Usain Bolt saniyenin onda biri kadar bir zamanda yaklaşık bir ton güç uyguluyor. Burada uygulanan gücü arttırmanın yolu kas liflerimizin daha hızlı kasılmalarını sağlamak. Ya da diğer liflere göre daha hızlı kasılan 2X liflerinin oranını arttırmak. Bu yönde yapılan araştırmalar insan vücudunun potansiyelinin 64 km/saat olduğunu söylüyorlar. Bu potansiyel yakalanabilirse şu anda 9,58 saniye olan 100 metre dünya rekoru 6,53 saniyeye düşebilir. Bu da potansiyelimizle gerçekleştirebildiğimizin farkının ne kadar ciddi olduğunu gösteriyor. Araştırmaların detaylarına şuradan ulaşılabilir. [via Wired Science]
Devamı